در کنار این فرصتها، چالشهایی مانند حفاظت از داده و حریم خصوصی و دشواریهای همکنشپذیری نیز مطرح است. کامیابیِ این گذار مستلزم چارچوبهای حقوقی و فنیِ هماهنگ و استانداردهای باز API و حکمرانیِ مسئولانه داده است. این مقاله با مرور تجربه کشورها، تشریح پشته فناوری Tech Stack و الزامات نظارتی، وضعیت ایران را با درنظرگرفتن ظرفیتها و محدودیتهای بومی واکاوی میکند و نقشه راهی مرحلهای برای حرکت ایمن و متناسب با الگوهای جهانی پیشنهاد میدهد.
این مقاله «Open Finance» را بهمنزله مرحله تکاملیِ بانکداریِ باز لیست میکند؛ مرحلهای که دامنه دادههای قابلاشتراک را از حسابهای پرداخت به حوزههایی چون وام، پسانداز، سرمایهگذاری، بیمه و بازنشستگی گسترش میدهد و با اتکای بر رضایتِ آگاهانه مشتری، اشتراکگذاریِ امنِ داده را ممکن میسازد. در سطح سیاستگذاری، تجربه حوزههای پیشرو مرور میشود این حوزه ها شامل ، اتحادیه اروپا با چارچوب FiDA و طرح FDSS برای استاندارد واحد؛ انگلستان با الگوی الزامآور OBIE؛ استرالیا باطرح CDR فرابخشی؛ برزیل با استاندارد گذار مرحلهای و همافزایی Pix؛ سنگاپور با APIX و SGFinDex؛ کره جنوبی با MyData 2.0؛ هند با مدل Account Aggregator؛ و امریکا با مقررات CFPB برای عبور از screen scraping جمعبندی این بخش بر تنظیمگریِ چابک و استانداردهای فنیِ مشترک تأکید دارد.
در بعد فنی، APIها ستونفقرات تبادلِ بلادرنگ و امن شناخته میشوند و نسبت به screen scraping مزیتهای روشن امنیتی و پاسخگویی مناسبی دارند؛ استانداردسازی FDX، ISO 20022، FAPI پیشنیازِ مقیاسپذیری است. همچنین معماریِ میکروسرویس و APIهای رویدادمحور و فناوریهای نوظهور ، محرکِ بهبود تجربه کاربر و کاراییاند. ریسکهای متناظر (امنیت سایبری، سوگیری الگوریتمی و همکنشپذیری (Interoperability) و شکافهای زیرساختی) نیازمند رویکرد درست ِحاکمیتِ داده و پایشِ مستمر ریسک است.
در مورد مطالعه کشور ما نشان میدهد با وجود پذیرش گسترده پرداختهای دیجیتال (از جمله تجربه ریال دیجیتال)، تمرکز خدمات عمدتاً بر پرداخت،KYC و اعتبارسنجی باقیمانده و فاصله زیادی با «Open Finance» همچنان پابرجاست. چارچوبهای موجود (مانند قانون مدیریت دادههای ملی)، رویههای مجوزدهی تعامل بانکها و فینتکها و اشتراکگذاریِ مبتنی بر رضایت را دشوار میکند؛ البته زیرساختهای هویتی/اعتباری مانند سجام و سامانههای اعتبارسنجی تکیهگاهِ توانمندسازی هستند. مدل مفهومیِ پیشنهادی، با محوریت مشتری و رضایتِ پویا، استانداردهای بازِ APIهمچنین همکاریِ بانکها و فینتک ها و نظارت هوشمند (RegTech/SupTech) تحت نقشه راه مرحلهای همچنین تقویت زیرساخت، اصلاحات حقوقی و اشتراک داده، سندباکسهای هدفمند، ارتقای سواد مالی گذار ایمن و بومی به را به سوی Open Finance هموار می کند.